Priene Antik Kenti: İlk Planlı Şehir Sistemi
Aydın Söke ilçesine 15 km mesafede yer alan Güllübahçe Beldesi‘ne oldukça yakın olan Priene Antik Kenti, bilinen ilk planlı şehir sisteminin öncüsüdür.
Mykale Dağı‘nın eteklerinde bulunan Priene Antik Kenti’nin İyonlar tarafından kurulduğu söylenir. MÖ 1200’de Batı Anadolu’da kurulmuş bir medeniyet olan İyon Uygarlığı; Priene, Efes, Khios, ve Miletos‘un da aralarında bulunduğu 12 şehir devletinden oluşan birlikler kurmuş, tarım ve deniz ticareti ile zenginleşerek medeniyetler arasında en gelişmiş medeniyeti oluşturmuşlardır.
Güvenlik konusunda da ele geçirilmesi zor bir konumda Priene. Arkasında Mykale Dağı’nın sert yamacı ve çok kenarlı taşlarla örülen surlar, Priene’yi dışarıdan gelecek saldırılara karşı koruyor.
Hipokrat, Herodot, Diyojen, Pisagor, Thales gibi ünlü bilim insanları yetiştiren İyon Uygarlığı’na bağlı Priene Kenti, Aegyptus tarafından yapılsa da çeşitli saldırılara maruz kalmış ve birkaç defa yönetim değiştirmiş.
MÖ 4. yüzyılda şehir, yolları birbirlerini dik açıyla kesecek şekilde yeniden inşa edilmesi, kavşakların arasındaki mesafenin eşit olması ve kentin 80 eşit parçaya ayrılan bir plana sahip olması nedeniyle günümüzdeki ızgara sistemi şehir planlarının öncüsü olmuş.
MÖ 570 yıllarında doğan ünlü bilge Bias, Priene’lidir. Adaleti her şeyden üstün tutan ve dönemin yasalarını derleyen bilge olarak bilinen Bias, hayatı boyunca mutluluğun yollarını anlatmaya çalışmış.
Kendine aynada bak; kendini güzel buluyorsan onurlu davran, çirkin buluyorsan tabiat ananın eksikliğini onurlu bir davranışınla kapat. – Bias
Priene Antik Kenti’nin bir zamanlar güçlü bir liman kenti olduğu ve kentin önünde denizin olduğu bilinir. Deniz ticaretinin, zenginleşmesinde önemli bir etkeni olduğu Priene’nin Naulokhos adı verilen limanı bugün, Büyük Menderes Nehri‘nin alüvyonları ile dolarak Büyük Menderes Ovası‘nda kaybolmuştur.
Limanın kaybolmasıyla Bizans Dönemi’nde önemini yitirir ve 2. yüzyılda tamamen terk edilir. Haritada, kırmızı çizgi içerisinde gördüğünüz alanın tamamı denizle çevriliydi. Haritada bile alüvyonların rengini kayalardan ayırmak mümkün.
Priene Antik Kenti’nin en önemli yapılarından biri Athena Polias Tapınağı‘dır. Tapınağın mimarı, dünyanın 7 harikasından biri olan ve Bodrum’da yer alan Halikarnas Mozolesi‘nin mimarı ile aynı kişidir.
Mimar Pytheos‘un, 6 x 11 sütunla inşa ettiğini tapınak konumu itibariyle şehrin en güzel noktasındadır. Birçok tapınakta olduğu gibi Athena Tapınağı‘nın içinde de Tanrıça Athena‘nın heykeli bulunurdu.
Tapınağın dışı ise bir sunak alanı olarak kullanılıyordu. Priene Antik Kenti’nin zirvesinde ayakta kalmış 5 sütunun bulunduğu yer Athena Tapınağı’dır.
Priene Antik Kenti’nin rekonstrüksiyonu 1986 yılında Hoepfner ve Schwandner tarafından hazırlanmıştır. Böylece kentte bulunan yapıların konumları, tapınaklar, tiyatro ve şehir planı daha net bir şekilde canlandırılabilir.
Antik kentin 6500 kişilik yarım daire şeklindeki tiyatrosu ise MÖ 3. yüzyıla tarihlenmiş. Yamaçtaki bir oyuk üzerine inşa edilen tiyatronun birinci oturma sırası, kentin ileri gelenleri için ayrılan özel mermer koltuklardan oluşur.
640 kişilik Bouleuterion, yani divan meclisi, yargı kararlarının verildiği yapı olarak kullanılırdı. 20 x 21 metre ebatında olan ve üç tarafı oturma sırasıyla çevrili olan yapının üstü ahşap bir çatı ile kapatılıyordu.
Agora, Zeus Tapınağı, Demeter Tapınağı ve konutlar, antik kentin görülmesi gereken diğer yapıları arasında.
Priene Antik Kenti giriş ücreti ve ziyaret saatleri
Antik kent, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı ve Müzekart geçiyor. Yaz ve kış sezonunda 08:30’da açılırken, yaz sezonunda kapanış saati 19:00, kış sezonunda ise 17:00.
Priene Antik Kenti nerede?
Güllübahçe’deki Priene tabelasını takip ederek araç ile yakın bir noktaya kadar çıkabildiğiniz Priene’ye ulaşmak için yaklaşık 300 metre kadar da antik bir yoldan yaya olarak ilerlemeniz gerekiyor. Önü açık olduğu için havalar sıcaksa bile sert rüzgarlar esebiliyor. Rüzgar yememek için donanımlı gidin.
