Hermafrodit Efsanesi: Bodrum Bardakçı Koyu’nun (Salmakis) Gizemli Hikayesi

Bodrum, sadece turkuaz denizi ve beyaz evleriyle değil, her köşesine sinmiş binlerce yıllık mitolojik hikayeleriyle de büyüleyici bir yer. Bugün Bardakçı Koyu olarak bildiğimiz ve Zeki Müren’in de çok sevdiği o eşsiz koyun, aslında Antik Çağ’da Salmakis adıyla bilindiğini ve dünyaca ünlü Hermafrodit (Hermaphroditus) efsanesine ev sahipliği yaptığını biliyor muydunuz?

Tıpta ve biyolojide "çift cinsiyetlilik" durumunu tanımlayan "Hermafrodit" kelimesi, aslında hüzünlü ve tutkulu bir aşk hikayesinden, tam da Bodrum’un içinden doğmuştur.

Hermafrodit Efsanesi ve Salmakis’in Aşkı

Antik Dönem yazarlarından Ovidius’un Dönüşümler (Metamorphoses) adlı eserinde detaylıca anlattığı bu hikaye, aşkın ve tutkunun bazen ne kadar yakıcı olabileceğini gösterir.

Hermes ve Afrodit’in Oğlu

Efsaneye göre; güzellik tanrıçası Afrodit (Aphrodite) ile kurnazlık ve hız tanrısı Hermes’in yasak aşkından dünyalar güzeli bir erkek çocuk dünyaya gelir. Anne ve babasının isimlerinin birleşiminden ona Hermaphroditus (Hermafrodit) adını verirler. İda Dağı’ndaki (Kaz Dağları) orman perileri (Nymphalar) tarafından büyütülen bu çocuk, 15 yaşına geldiğinde görenleri kendine hayran bırakan, son derece yakışıklı bir genç olur.

Ancak Hermaphroditus, yaşıtlarının aksine aşka ve flörte mesafelidir. Onun tek tutkusu gezmek, yeni yerler keşfetmek ve dünyayı tanımaktır. İşte bu keşif tutkusu, yolunu günün birinde Karya bölgesine, yani bugünkü Bodrum’a düşürür.

Salmakis Gölü ve Tutkulu Peri

Halikarnassos yakınlarında dolaşırken, suyu kristal gibi berrak, çevresi erguvanlar ve yeşilliklerle kaplı harika bir göl görür. Antik çağda Salmakis adıyla bilinen bu su kaynağı, bugünkü Bardakçı Koyu’nun bulunduğu yerdir.

Gölün perisi Salmakis, diğer perilerin aksine avlanmayı veya ormanda koşmayı sevmez; gününü saçlarını tarayarak, suda kendini seyrederek ve güzelliğine bakarak geçirir. Hermaphroditus, terlemiş ve yorulmuş bir halde su içmek için göle yaklaştığında, Salmakis onu görür ve o an vurulur.

Salmakis, bu yakışıklı genci elde etmek için hemen harekete geçer. Süslenir, en güzel haliyle gencin karşısına çıkar ve ona olan aşkını ilan eder:

"Yabancı, kim olduğunu bilmiyorum ama seni çok sevdim. Eğer bir sevgilin varsa onu unut, gel birlikte olalım."

Ancak Hermaphroditus, aşka ve kadınlara ilgi duymadığı için bu teklifi sertçe reddeder ve utancından kızarır. Peri kızının ısrarlarından bunalan genç, "Eğer gitmezsen bu güzel yeri terk edeceğim" diye bağırır.

İki Bedenin Birleşmesi

Salmakis, genci ürkütmemek için "Tamam, burayı sana bırakıyorum" diyerek saklanır. Etrafın sakinleştiğini sanan Hermaphroditus, serinlemek için soyunur ve kendini Salmakis Gölü’nün (Bardakçı Koyu) serin sularına bırakır.

Bunu fırsat bilen Salmakis, saklandığı yerden fırlayarak suya atlar ve gence sımsıkı sarılır. Genç kurtulmak için çırpınsa da Salmakis onu bırakmaz ve tanrılara tüm kalbiyle yalvarır:

"Ey Tanrılar! Ne olur bizi ayırmayın, bedenlerimizi sonsuza dek birleştirin!"

Tanrılar bu yakarışı kabul eder. O anda suyun içinde garip bir değişim başlar. İki beden tek bir vücutta birleşir. Ortaya çıkan varlık ne tam erkektir ne de tam kadın; her iki cinsiyetin özelliklerini de taşıyan çift cinsiyetli (androgyne) bir bedene dönüşürler.

Su perisi Salmakis ve Hermafrodit'in suda karşılaşmasını tasvir eden temsili bir resim

Hermaphroditus, bedeninin değiştiğini ve gücünün azaldığını görünce anne ve babası Hermes ile Afrodit’e yakarır: "Bu suya giren her erkek benim gibi olsun, erkekliğini yitirip yumuşasın." Söylenceye göre, Salmakis suyunun erkekleri efemineleştirdiği (kadınsılaştırdığı) inancı buradan gelir.

Salmakis Neresi? (Bugünkü Bardakçı Koyu)

Efsanenin geçtiği yer, günümüzde Bodrum'un en popüler koylarından biri olan Bardakçı Koyu'dur. Antik dönemde burada tatlı bir su kaynağı olduğu ve bu kaynağın denize döküldüğü bilinmektedir.

Bardakçı Koyu, Bodrum Kalesi ve limanın hemen yanı başında yer alır. Eskiden Bodrumluların su testileriyle (bardak) buradan su taşıdığı, "Bardakçı" isminin de buradan geldiği söylenir. Sanat Güneşi Zeki Müren'in de en sevdiği ve sıkça vakit geçirdiği koy olması, belki de tarihin garip bir cilvesidir.

Eğer Bodrum Gezilecek Yerler listenizde Bardakçı Koyu varsa, denize girerken Salmakis efsanesini hatırlamayı unutmayın.

Bodrum’daki Antik İzler

Bodrum, sadece Salmakis efsanesiyle değil, aynı zamanda Halikarnas Mozolesi (Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri) ve Antik Tiyatro gibi eserlerle tarihin en önemli merkezlerinden biridir.

Hermafrodit heykelleri, Antik Roma ve Yunan sanatında oldukça popülerdir. Bu heykellerin en güzel örneklerinden bazılarını İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde ve dünyanın önde gelen müzelerinde (Louvre vb.) görebilirsiniz. Ancak hikayenin ruhunu hissetmek için en doğru adres, şüphesiz ki Bodrum'un mavi sularıdır.

Bir sonraki Bodrum ziyaretinizde, Bardakçı Koyu sularına kendinizi bıraktığınızda, perilerin fısıltısını duymaya çalışın.