Anıtkabir: Atamızın Ebedi İstirahatgahı
Anıtkabir, Ankara’nın tam ortasında, eski adıyla Rasattepe olan 906 metre yüksekliğindeki bir tepe üzerinde bulunuyor. Bu tepede yer alan ihtişamlı yapı Ankara gezinizde görülmesi gereken yerler listenizin başında gelmeli.
Atatürk, zaman zaman Ankara’nın ortasında bulunan Rasattepe’ye gelir, Ankara’nın Rasattepe üzerinden ne kadar güzel göründüğünden bahsederdi. Bu nedenle Rasattepe, Atatürk’ün ebedi uykusunu uyuyacağı yer olarak seçildi.
Önceleri Meteoroloji İstasyonu olarak kullanıldığı için Rasattepe adını alan tepede, sonraları Frigyalılara ait olduğu tespit edilen tümülüslere rastlandı. Yapılan arkeolojik kazılar sonucu ortaya çıkan buluntular Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi‘ne taşındı ve yapının inşası için gerekli ortam hazırlandı.
Yer tespiti yapıldı yapılmasına ancak nasıl bir yapı inşa edileceği kararlaştırılamadı ve bunun için 1941 yılında uluslararası bir yarışma düzenlenmesine karar verildi.
Yarışmaya 20 Türk ve 27 yabancı mimar katıldı. Projelerden 3 tanesi ödüle layık görüldü. Bunlardan biri Almanya’dan katılan Prof. Johannes Kruger, diğeri İtalya’dan katılan Prof. Arnaldo Foschini olmuştur.
Önerilen 49 farklı projeden Mimar Emin Halid Onur ve Mimar Ahmet Orhan Arda‘nın birlikte katıldığı proje ise hem araziye daha uygun olduğundan hem de Milli meseleyi daha iyi ifade ettiği için birinci seçildi.
Günümüzde Anıttepe olarak adlandırılan tepeye inşa edilecek proje belirlendikten sonra sıra projenin uygulanmasına geldi.
Projedeki bazı değişikliklerden sonra Anıtkabir’in inşa 1944 yılında başladı ve 1953 yılında, tam 9 yılda tamamlandı. İnşaat birince, 10 Kasım 1953 tarihinde Atatürk’ün naaşı büyük bir törenle, geçici olarak tutulduğu Ankara Etnografya Müzesi‘nden Anıtkabir‘e getirildi.
Anıtkabir’in bahçesinin giriş kapısında yoğun güvenlik önlemi bulunuyor. Çantalarınızı güvenlik görevlilerinin bulunduğu kulübede bırakıyor ve Anıtkabir ziyaretçi giriş kapısından yolumuza devam ediyoruz.
Barış Parkı
Gezimizin ilk durağı ve Aslanlı yola girmek için geçmemiz gereken yolun çevresindeki yeşil alanlar Barış Parkı‘na dahil olan alanlardır. Barış Parkı, Atatürk’ün Yurtta Barış, Cihanda Barış sözünü düşünülerek hazırlanmıştır.
Almanya, Belçika, Çin, Fransa, İspanya, İtalya’nın da aralarında bulunduğu dünyanın 24 farklı ülkesinden ve Anadolu’nun çeşitli bölgelerinden getirilen ağaçlar ve süs bitkileriyle yapılmış parkın düzenlemesi. Rasattepe’nin eteklerine dikilen yüksek boyutlu ağaçlar, Anıtkabir’e doğru yaklaştıkça kısalan ve yapının heybetini ortaya çıkaran bodur ağaçlara bırakmış.
Bu da Anıtkabir’in görünüşünü engellememek ve birçok noktadan rahatlıkla görülebilmesini sağlamak için iyi bir yöntem olmuş. Rasattepe eteklerine ağaçların dikilmesinin başka bir amacı da, alüvyonlarla oluşan tepenin herhangi bir sarsıntı sırasında toprak kaymasını önlemek olarak değerlendirilir.
Aslanlı yolun başında bulunan iki kule çıkıyor karşımıza. Bu kulelerden, Anıtkabir’deki yapı topluluğu içerisine simetrik olarak yerleştirilmiş 10 tane bulunmakta. Kuleler, plan ve yapı bakımından birbirine benzer niteliktedirler.
10×12 metre ebatlarında, 7.20 metre yüksekliğindeki bu yapıların tepelerinde ise eski Türk çadırlarında görülen tunç mızrak ucu yer alıyor. Tavanlarında Türk kilim desenlerinden alınmış geometrik süslemeler bulunuyor.
İstiklal ve Hürriyet Kuleleri
Aslanlı Yol’un başındaki geniş merdivenleri çıkınca, yanlarda bulunan kuleler İstiklal ve Hürriyet’i temsil ediyor. Sağda kalan kule İstiklal Kulesi‘dir. Bu kulenin içinde Anıtkabir’in bir maketi bulunuyor. Kule duvarlarında ise Atatürk’ün İstiklal ile ilgili sözleri yer alıyor.
İstiklal Kulesi’nin önünde Hüseyin Anka Özkan’ın yaptığı 3 kadın figürü yer alıyor. Kadınlardan biri elindeki kapla Allah’tan rahmet diliyor, ortadaki ağlıyor, öndeki iki kadın da Anadolu’nun bereketini temsil eden başak desenleri ile çevrilmiş, yere kadar uzanan bir çelenk tutuyor.
Kuleleri gezerken askerlerin nöbet değişimine denk geliyoruz. Büyük bir titizlikle, kulelerdeki ve mozoledeki askerlerin yanlarına gidip 2 saat sürecek bir nöbeti devralıyorlar.
Aslanlı yolun girişinde solda kalan Hürriyet Kulesi ise Anıtkabir’in yapım aşamasını gösteren fotoğraflar ile Anıtkabir’in inşasında kullanılmak üzere Kayseri, Bilecik, Osmaniye gibi Türkiye’nin dört bir yanından getirilen taşlar sergileniyor.
Ayrıca burada, Anıtkabir’in inşasında emeği geçen sanatçılar ve kısa biyografileri de yer alıyor. Hürriyet Kulesi’nin duvarlarında ise Atatürk’ün Hürriyet ile ilgili söylemleri yer alıyor. Kulenin ön tarafında, yine Hüseyin Anka Özkan’a ait olan bir erkek heykel grubu vardır. Türk köylüsünü, Türk aydınını ve Türk askerini temsil eden bu heykeller görülmeye değerdir.
Aslanlı Yol
Atatürk’ün ebedi istirahatgahı olan Anıtkabir’i ziyaret etmek isteyen ziyaretçiler Aslanlı Yol adı verilen 262 metre uzunluğundaki yoldan ilerlemek durumundadırlar. Aslanlı yolun anlamı şöyledir; bu yol üzerinde 24 boyu temsil eden, gücün ve kuvvetin sembolü olan aslan heykelleri eşlik eder size.
Aslanlar sakin bir şekilde yapılmışlardır, bu da Türk milletinin barıştan yana olduğunu gösterir. Aslanlı Yol üzerinde yerdeki taşların asimetrik olmalarının da bir anlamı var. Aslanlı Yol sonunda Atatürk’ün huzuruna çıkacağınız düşüncesiyle, saygıdan dolayı başınızın önde olmasını sağlar.
Aslanlı Yol’un bir diğer özelliği de yol boyunca Virginia cinsi ardıçlar ile kaplı olması. Bunların dikilmesinin sebebi ise ziyaretçileri şehrin görüntüsünden uzaklaştırmak ve Atatürk’ün huzuruna çıkmak için hazırlamaktır.
Aslanlı Yol’un sonunda 33 metre yüksekliğinde bir Türk bayrağı görürsünüz. Bayrağın asılı olduğu direk, bayrak direği fabrikası olan Nazmi Cemal tarafından Amerika’da yaptırılan ve tek parça bayrak direklerinin en büyüğü olması nedeniyle dikkat çeker.
Ancak bu orijinal direk değildir, çünkü orijinal direk metal yorgunluğundan dolayı birkaç yıl önce yenisi ile değiştirilmiştir. Orijinal direk çiçekli Türk bayrağının olduğu yerde sergilenmekte. Bayrağın her iki tarafında bulunan kuleler Mehmetçik ve Müdafaa-i Hukuk kuleleridir. Bu kuleleri geçtikten sonra büyük avlusunda Anıtkabir ile gözgöze gelirsiniz.
Anıtkabir Mozolesi’ne çıkarken merdivenlerin sağında kalan kabartma Sakarya Meydan Muharebesi‘ni temsil eder. Sakarya Savaşı’nda esir alımları, savaşa gidenleri ve galibiyeti anlatan kabartma İlhan Koman’ın bir eseridir. Merdivenlerin sol tarafında kalan ve Zühtü Müridoğlu’nun bir eseri olan kabartma ise Başkomutan Meydan Muharebesi‘ni anlatan bir kabartmadır. Milletçe savaşa hazırlık dönemini, Gazi Paşa’nın komutanlığı, emri yerine getiren Türk ordusunun fedakarlıkları sembolize edilir.
Mozole, 72×52 metre boyutlarında, yüksekliği ise1 17 metre. Mozoleye çıkarken sol tarafta Atatürk’ün Türk Gençliği’ne Hitabesi, sağ tarafta ise Onuncu Yıl Nutku yer alıyor. Bronz kapılardan şeref holüne girdiğimizde sağ tarafta 29 Ekim 1938 tarihinde Atatürk’ün yazdığı Türk ordusuna son mesajı, soldaki ise İnönü’nün, Atatürk’ün ölümü üzerine 21 Kasım 1938 tarihinde yazdığı Türk milletine taziye mesajı yer alıyor.
Bu iki mesaj Atatürk’ün doğumunun 100. yılı olan 1981 yılında yazılmıştır. Mozolenin iç tarafında Türk halı ve kilim deseni mozaikler ile süslenmiş. Zemin ise Adana ve Hatay’dan, yan duvarlar Afyon ve Bilecik’ten getirilen yeşil, siyah, kırmızı ve kaplan postu mermerlerle kaplı.
Sembolik lahit taşı ise girişin tam karşısındaki nişin içinde yer alıyor. Osmaniye‘den getirtilen bu taş 40 ton ağırlığında, yekpare bir kırmızı mermerdir. Asıl mezar odası ise lahitin 7 metre altında. Bu mezar odasına ziyaretçi girişi bulunmuyor. Ancak, birazdan bahsedeceğimiz müzenin içindeki bir ekranda bu odanın canlı görüntüsünü izleyebileceğiz.
Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi
Anıtkabir ziyaretinizde mutlaka girmeniz gereken yerlerden biri Misak-ı Milli Kulesi ile İnkılap Kulesi arasındaki bölümde yer alan Atatürk Müzesi ve daha sonra yapılan Kurtuluş Savaşı Müzesi‘dir. Toplamda 4 bölümden oluşan müzenin girişi olan Misak-i Milli Kulesi’nde törenler sonrasında Anıtkabir özel defterinin yazıldığı ve imzalandığı yerdir.
Müzenin ilk bölümü Atatürk’e hediye edilen malzemeler ve şahsi eşyaları sergileniyor. Atatürk ve ailesinin fotoğrafları, eski ve yeni dilde düzenlenen nüfus cüzdanı, Atatürk soyadını almadan önce ve aldıktan sonra kullandığı kaşe yer alıyor.
Hediyeler arasında Atatürk ziyaretlerinde hediye edilen kılıç ve palalar, Atatürk’ün savaşlarda kazandığı madalyalar, cep saatleri, Atatürk’e ait kıyafetler bulunuyor. Sergilenen eserler arasında Atatürk’ün birebir boyutlarda yapılmış bir balmumu heykeli de bulunuyor. Atatürk bölümünde fotoğraf çekmek yasak.
İkinci bölüm ise Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları, Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruzu anlatan panoramalar ile başlıyor.
3 farklı savaş panoraması ve önündeki üç boyutlu olarak görünen çalışmalar, kullanılan savaş objeleri, efektler ve fon müziği ile çok iyi olmuş. Diorama adındaki bu sergi türünde savaş anı en iyi şekilde canlandırılmaya çalışılmış,
Panoramaların devamında yine aynı savaşları konu alan yağlı boya tabloları yer alıyor. Bu tablolar arasında bence en güzel savaş esnasında siperlerdeki gündelik yaşamı anlatan bu tablo. Tabloda, Aakerin tıraş edilmesi, saz çalması, gelen bir mektubu okuması ve ateşkes anında futbol maçı yapılması anlatılıyor.
Üçüncü bölümde birçok galeride Milli mücadele ve Atatürk devrimleri fotoğraf ve belgelerle sergileniyor. Türkiye’nin kuruluş süreci yaklaşık 200 metre uzunluğunda çeşitli galeriler içerisinde anlatılıyor. Galeriler içinde yer alan rölyefler de birbirinden güzel olmuş. Bu rölyefler Türk ve Azeri sanatçılar tarafından yapılmış.
Galerilerden biri de Atatürk’ün mezar odasının canlı görüntüsü yer alıyor. Mozolenin içindeki sembolik lahdin 7 metre altında bulunan mezar odası Selçuklu ve Osmanlı türbe mimarisi tarzında sekizgen olarak inşa edilmiş. 10 Kasım 1953 yılında, Cumhurbaşkanı Celal Bayar‘ın konuşmasının ardından Atatürk’ün tabutu mozolenin yan tarafındaki merdivenlerden mezar odasına indirilmiş.
Sonrasında ise tabut Türkiye’nin çeşitli yerlerinden getirilen topraklarla hazırlanan mezara, İslami usullere uygun olarak yerleştirilmiş. Sekizgen alanın ortasında mermerden bir sanduka ve bu sandukanın etrafında Türkiye’deki bütün illerden, Kıbrıs’tan ve Azerbaycan’dan getirilen topraklar pirinç vazolara konulmuş.
Dördüncü bölümde Atatürk’e ait kitaplar ve aralarında bolca tarih ve edebiyat kitapları bulunan kitaplar arasında altını çizip notlar aldığı sayfalar sergileniyor.
Diğer Kuleler
Aslanlı Yol’dan geçtikten sonra Mehmetçik Kulesi’nden sağ doğru dönüp köşeye gittiğinizde karşınıza Zafer Kulesi çıkar. Kulede, Atatürk’ün cenazesini taşıyan top arabasını yakından görebilirsiniz.
Zafer Kulesi ile Barış Kulesi sütunlu bir yolla birleşiyor. Bu yolun ortasında ise 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü‘nün sembolik lahiti yer alıyor. 25 Aralık 1973 tarihinde hayatını kaybeden İsmet İnönü’nün mezarı da Anıtkabir’de, sembolik lahdin bulunduğu yerin alt katındadır.
Her yıl İsmet İnönü’nün ölüm yıldönümü olan 25 Aralık’ta mezar odası ve sergi salonu 2 hafta süreyle, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda 1 hafta süreyle ziyaret edilebiliyor.
Barış Kulesi‘nde ise Mustafa Kemal Atatürk’ün makam aracı olarak kullandığı iki otomobil bulunuyor. Barış Kulesi’ne çok yakın bir konumda olan 23 Nisan Kulesi‘nde ise yine Atatürk’e ait bir otomobil ve tekne sergileniyor.
Anıtkabir merkezi bir noktada ve buraya ulaşmak için birkaç yol mevcut. Kızılay‘dan Ankaray vasıtasıyla Tandoğan Durağı‘nda inerek, Ankara Tren Garı‘ndaysanız yaklaşık 1400 metre yürüyerek Anıtkabir’e ulaşabilirsiniz.
