Efes Antik Kenti: Selçuk Efes Harabeleri ve Efes Müzesi

admin
|

Anadolu’nun batısında Selçuk ilçesi sınırlarında yer alan ve Efes Harabeleri de denilen Efes Antik Kenti‘nin tarihi MÖ 6000 yıllarındaki Neolitik Çağ’a kadar dayanıyor. Aynı zamanda, Antik Çağ’da İyonya denilen İzmir ve Ege şehirlerinin sahil şeridindeki 12 antik şehirden de biri. Bu nedenle topraklarımızdaki önemli tarihi kentlerden.

Efes Antik Kenti tarihi hakkında bilgiler

Attikalı bir kralın oğlu olan Androklos tarafından kurulmuş. Kent merkezinin Ayasuluk olduğu dönemlerde 8. yüzyıldan itibaren Panayır Dağı ve etrafında başka yerleşim yerleri de kurulmuş. MÖ 560’lı yıllarda Lidya Kralı Kroisos şehri fethetmiş.

Sonrasında Perslerin ele geçirdiği Efes, MÖ 334 yılında Büyük İskender’in hakimiyeti altına girmiş. İskender’in ölümüyle birlikte MÖ 300’den itibaren Lysimakhos’un krallığına dahil edilmiş, sonrasında Lysimakhos’un eşi II. Arsinoe’nin ismini alan şehir, Arsinoea olarak anılmaya başlanmış.

Efes Harabeleri Gezi Yazisi
Efes Antik Kenti Gezi Rotasi

MÖ 133 yılında Bergama (Pergamon) Kralı III. Attalos öldüğünde, krallığı Roma halkına bırakmış. Böylece Efes kenti, Asya Eyaleti’nin bir parçası olmuş.

Fakat bu durumdan memnun olmayan halkın bir kısmı, VI. Mithridates’in başa geçmesine destek sağlamış ve MÖ 88 yılında, eyalette yaşayan 80 bin Romalı bir gecede öldürülerek Efes yeniden vergi sistemine dahil edilmiş.

MÖ 33 yılında Marcus Antonius ile eşi Mısır Kraliçesi Kleopatra, Octavianus’a yenilmiş. Bu galibiyetin üzerine Octavianus, Asya eyaletini yeniden düzenlemiş ve Bergama yerine Efes’i başkent yapmış.

MS 2. yüzyılda en görkemli dönemini yaşayan Efes kenti, Roma İmparatoru Augustus zamanında, mermerden yapılmış anıtsal yapılarla donatılmış.

Efes Antik Kenti Celsus Kitapligi Kutuphanesi
İzmir'de gezilecek ve görülecek yerlerin başına gelen Efes Antik Kenti Harabeleri

Dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı’nın evi olan Efes, tarihin ticaret merkezi, hatta dini olarak Hıristiyanlık’ın Hac merkezi olarak görülüyor. Bunun altında yatan en önemli sebep Aziz Paul’un ve Aziz John ile Bakire Meryem’in bu yerlerde bulunmuş olması ve Azizlerin İncil’e katkılarının buradan olması.

Büyük Tiyatro

Efes Antik Kenti gezilecek yerleri ve bölümleri olarak büyük bir yer. Bunlardan en önemlisi 3 katlı sahne binası ve cavea alanındaki üç kademeli, 25 bin kişilik oturma alanı ile dünyanın en büyük izleyici kapasitesine sahip Efes Tiyatrosu. Bu tiyatro MS 2. yüzyılda tamamlanmış.

Efes Antik Kenti Tiyatrosu
Efes Antik Kenti Amfitiyatrosu

Helenistik döneme ait olan tiyatro, 41,65 metre uzunluğundaki ve 10,77 metre enindeki sahne binasıyla devasa boyutlardaymış. Tiyatro altyapısı olarak dağ yamacının kullanıldığı tarihi yapıda gladyatör dövüşleri yapılır, toplantılar düzenlenir ve tiyatro gösterileri sergilenirmiş.

Liman Caddesi

Efes Kenti, eskiden bir liman kentiydi. Liman caddesinin önündeki düzlüğün olduğu alanda bir koy bulunuyormuş. Antik Çağ’lardan itibaren Kaystros Irmağı‘nın – şimdiki adıyla Küçük Menderes – ve Marnas Çayı‘nın sularıyla taşınan alüvyonlarla dolmuş Efes kentinin önü. Alüvyonlar yer ettikçe deniz uzaklaşmaya ve Efes’te ticaret gerilemeye, küçülmeye başlamış.

Efes Antik Kenti Liman Caddesi
Efes Antik Kenti gezilecek yerler

Liman Caddesi, diğer bir ismiyle Arcadiane, tiyatro ve çevresini limana bağlayan en önemli cadde. Eskiden 11 metre genişliğindeki ve 600 metre uzunluğundaki Liman Caddesi’nin diğer ucunda koy vardı. Tiyatro oyunları sergilenirken, izleyicilerin denizi de görmesi mümkündü.

Kentin en uzun ve geniş caddesi olan Liman Caddesi’nde, sütunlar ile birlikte kentin ileri gelenlerinin heykelleri sergileniyordu. Günümüzde bu caddenin büyük bir kısmına erişim izni verilmiyor. Ama burası birkaç yıl sonra Efes Antik Liman Canlandırma Projesi adında Antik Kanal Projesi hayata geçecek gibi görünüyor.

Meryem Kilisesi

Meryem Kilisesi, Liman Caddesi’nin kuzeyinde bulunan ve kilise kalıntılarının olduğu bir yer. Konum olarak girişin batısında. Hıristiyanlar için önemli bir kilise, dolayısıyla Hıristiyanlık dini için anlamı büyük.

Efes Antik Kenti Meryem Kilisesi
Efes Antik Kenti Meryem Kilisesi Kalintilari

Agora

Mermer Caddesi’nin yan tarafındaki büyük harabe antik kentin Agora’sı. Buradaki agora sütunları tarihe dayanamamış ve yerle bir olmuş. Dönemin ticari pazar yeri ve toplanma alanı olan agora, antik limanın yanı başında, kare şeklinde ve çok hareketli bir yermiş.

Efes Antik Kenti Agora Kalintilari
Efes Antik Kenti Restorasyon

Mermer Caddesi

Antik Efes Tiyatrosu ve Celsus Kitaplığı arasında kalan Mermer Caddesi, yürümesi zevkli diğer bir caddedir. Caddeden kitaplığa doğru ilerlerken, sağ tarafta koruma altına alınan bir ayak izi kalıbı bulunuyor.

Efes Ask Evi Reklam Panosu
Efes Antik Kenti Celsus Kitapligi Gezi

Bu ayak izi, Celsus Kitaplığı’nın karşısında bulunan ve aşk evi olarak adlandırılan mekâna yönlendirmek amaçlanmış. Parası olan ve aşk isteyenleri yönlendiren bu tabela, tarihin ilk reklam panosu. Aşk evi dediysek daha anlaşılır bir tabirle genel ev.

Efes Antik Kenti’nin tuvaletleri de görülmeye değer. Görülmeye değer diyoruz, çünkü tuvaletler antik. Eskiden kadın erkek karışık yan yana bir sohbet ortamında yapılırmış tuvaletler. Bu tuvalet deliklerinin altından akan su, tuvaletleri nehre ya da denize götürürmüş. Tuvaleti yapan kişinin önündeki başka bir oluktan akan su ile de ilgili yerlerini temizlerlermiş.

Celsus Kitaplığı

Kuretler Caddesi ile Mermer Caddesi’nin kesiştiği köşede yer alan Celsus Kitaplığı, MS 135 yılında, Asya Konsülü Julius Aguila tarafından, 70 yaşında ölen babası Celsus Polemans için inşa edilmiş.

Agulia, Celcus Kitaplığı’nın son halini göremeden hayatını kaybetmiş. Bugün, Viyana Müzesi’nde sergilenen, fakat eskiden Celsus Kitaplığı’nın ön cephesinde yer alan dört kadın heykeli; Akıl, Kader, İlim ve Erdem öğelerini temsil ediyormuş. Döneminde yaşanan bir Goth saldırısı neticesinde alev alan kütüphanenin orta kısmı kitaplarla birlikte tamamen yanmış,

Efes Celsus Kitapligi
Efes Antik Kenti Celsus Kitapligi Gezisi

Roma dönemi yapılarının en güzel eserlerinden biri olan Celsus Kitaplığı, parşömen üzerine yazılmış el yazmalı 14 bin kitaba sahipmiş ve bu kitaplar rulolar halinde, üç katlı olan yapının üst katlarında saklanıyormuş. Kitaplık, kütüphanenin yanı sıra mezar anıtı olarak da kullanılmış. Celsus ölünce, oğlu Celsus’un lahtinin çevresine bu anıtı yaptırmış.

Hadrianus Tapınağı

İmparator Hadrianus adına inşa ettirilen tapınak, Korinth düzenli ve frizlerinde Efes’in kuruluş efsanesi işlenmiş. Hatırlar mısınız, 20 YTL’nin arka yüzünde, Celsus Kitaplığı ile birlikte görünen yapı, Hadrianus Tapınağı’ydı.

Efes Antik Kenti Hadrianus Kapisi Gezisi
Efes Antik Kenti Tarihi Tapinaklari

Yamaç Evler

Bülbül Dağı’nın yamacında bulunan Yamaç Evler, Efes kentinin ileri gelenleri ve zenginlerinin yaşadıkları evler. Evler lüks evler desek yanılmış olmayız. Her evin kendi avlusu ve alttan ısıtmalı sistemleri var.

Yamaç Evler, başka bir kazı grubuna ait olduğu için giriş ücretli. Efes Antik Kenti Yamaç Evler girişi ekstra ücrete tabii ve Müzekart geçerli değil. Yamaç evler karşımıza Teras Evler, İngilizce olarak Terrace House olarak da çıkabiliyor.

Efes Teras Evler Gezilecek Yerler
Efes Antik Kenti Teras Evler
Efes Teras Evler Gorulecek Yerler
Efes Antik Kenti Yamaç Evler

Yamaç Evler’e girdiğinizde yıllar geçmiş olmasına rağmen hala yoğun bir restorasyon sürecinin devam ettiğini görebiliyorsunuz. Binlerce parça da hala birleştirilmeyi ve bu tarihi yapbozun tamamlanmasını bekliyor.

İçeride evler haricinde büyük bir salon ve bir şapel de bulunuyor. Özellikle üst katlardaki duvar resimleri ve zemin mozaikleri de görülmeye değer. Kişi başına alınan ekstra ücret negatif bir etki yaratsa da Efes gezimize farklı bir boyut kattı burayı ziyaret etmek.

Kuretler Caddesi

Dikey ızgara planına uygun olarak yapılan Kuretler Caddesi, Celsus Kitaplığı’nın yanında bulunan Mermer Caddesi ile başlar. 210 metre uzunluğundaki ve 6,80 – 10 metre genişliğindeki caddenin paralelindeki dükkanlarda sanatçılar ve lokantacılar satış yaparlarmış. Altından kanalizasyon geçen ve önceleri taşıt trafiğine açık olan cadde, inşa edilen Herakles Kapısı ile trafiğe kapatılmış.

Efes Antik Kenti Cadde Fotograflari
Efes Antik Kenti Kuretler Caddesi Yolu
Efes Antik Kenti Kuretler Caddesi

Domitianus Tapınağı

Efes’teki rekonstrüksiyonlara bakıldığında, şehirdeki en büyük yapı olduğu düşünülen Domitianus Tapınağı, İmparator Domitianus‘a adanmış, fakat anısının lanetlenmesinden sonra Flaviuslar ailesine devredilmiş. Hıristiyanlığın zaferiyle taşları sökülen yapıdan arda kalanlar ise Domitianus heykelinin baş ve kol kısımları.

Adam Nemeth adındaki bir Macar 3D sanatçısı, Efes Antik Kenti’ni harita, plan ve krokilerle 3D ortama aktarmış ve bizim gibi izleyicilere sunmuş. Yaptığı çalışmalarda Efes’in eski halinin nasıl göründüğünü verilere dayandırarak tasarlamış. Şehrin 02 asır önceki halini görmek gerçekten heyecan verici.

Efes Antik Kenti 3d Simulasyonu
Efes Antik Kenti'nin 3 boyutlu modellenmiş hali

Video

Efes Antik Kenti giriş ücreti

Efes giriş ücreti oldukça pahalı. Fiyatları, sürekli güncellendiğinden web sitelerinden kontrol edebilirsiniz. Bu nedenle en uygunu Müzekart ile giriş yapmak. Yaz döneminde 08:00 – 18:30, kış sezonunda 08:30 – 18:00 saatleri arasında, Pazartesi dahil haftanın her günü ziyaret edebilirsiniz. Efes Antik Kenti’ne en az 2 saatinizi ayırmanız gerekir.

Efes Antik Kenti nerede?

İzmir gezilecek yerler arasında en popüler gezi noktası olan Efes Antik Kenti’ne ulaşım için önce Selçuk ilçesine varmalısınız. Selçuk ilçesine doğru giderken yol boyunca Efes Antik Kenti’nin tabelalarını görürsünüz.

Antik kentin iki girişi var. Aracınızla geliyorsanız her iki girişte de aracınızı mecburen park edeceğiniz ve ücrete tabii olan bir otopark bulunuyor.

Efes Antik Kenti ile İstanbul arası 540km (6sa 15dk), Ankara’ya uzaklığı 630km (7sa 40dk), İzmir merkeze uzaklığı 80km (1sa), Aydın merkeze 125km (2sa 15dk). Bodrum’dan 170km (2sa 30dk). Efes ziyaretinizde Efes Müzesi, Meryem Ana Kilisesi, Yedi Uyuyanlar, Selçuk Kalesi, İsa Bey Camii ve St. Jean Kilisesi’ni de gezi planınıza dahil edebilirsiniz.

Tarihin her köşesi konu olmuş Efes. Ve Efes’in her köşesi bu tarihin izlerini taşıyor. Tarih kokan bu kenti gezmek oldukça keyifli. Geziniz yaz ayına denk geliyorsa, öğle saatlerinde, hem tepeden gelen, hem taşlardan yansıyan sıcaklık gezi keyfinizi kaçırabilir.

Buna hazırlıklı olun ve kafanıza şapka, cildinize güneş kremini ihmal etmeyin. Güneş gözlüğünüzü de alın. Yürüyüş ayakkabısı giymeniz şart değil, terlikle de gezilebilir. Civardaki kafelerin pahalı olması nedeniyle yanınızda su ve yiyecek bulundurmanızda fayda var. Tiyatro tarafındaki girişten sonraki tuvaleti ücretsiz kullanabilirsiniz. Yukarıdaki girişteki tuvaletler, giriş yapmadan önce ve ücretli.

Efes Müzesi

Efes Antik Kenti’ne yakın bir konumda yer alan Efes Müzesi, Efes’teki araştırma ve kontrollerin sorumluluğunu üstlenen, Efes’te bulunan tarihi eserlerin korunmasını sağlayan ve ziyaretçilerle buluşturan bir müzedir.

İlk olarak 1929 yılında depo olarak işlev görmüş, Efes’ten gelen tarihi eserlerin artmasıyla 1964 yılında geliştirilmiş. Her yıl sürdürülen arkeolojik kazılar sonucu bulunan eserler ve yerli halkın yaptığı bağışlarla birlikte,

Efes Müzesi’nin arkeolojik eser sayısı 50 bine yaklaşmış. Günümüzdeki şeklini 2014 yılındaki onarım ve düzenleme çalışmalarından sonra almış.

Efes Müzesi’nde yalnızca Efes Antik Kenti’nden değil, çevredeki tarihi yerlerdeki buluntular da sergileniyor. Ayasuluk tepesinde yer alan kale, Aziz Jean’ın mezarının bulunduğu St. Jean Kilisesi, Artemis Tapınağı’nın kalıntılarının yer aldığı Artemision, bunlardan bazıları.

Izmir Efes Muzesi Altin Heykel
Izmir Efes Muzesi Buluntular

Ağırlıklı olarak Efes Antik Kenti‘nde çıkan buluntuların sergilendiği bir müze olması nedeniyle kategori sistemi, kronolojik olarak değil, eserlerin bulunduğu yerlere göre ayarlanmış.

Yamaç Evler Buluntuları, Sikkeler, Çağlar Boyu Efes, Kybele Kültü, Artemis Tapınağı Buluntuları, Efes Artemisi, İmparator Kültü şeklinde tematik olarak kategorize edilen müzenin bahçesinde de birçok eser görmek mümkün.

Izmir Efes Muzesi Bahcedeki Eserler
Izmir Efes Muzesi Bahcesi

Efes Müzesi’nde ilgi çeken eserlerin başında kendilerine bir bölüm ayrılmış olan Artemis heykelleri geliyor. Efes Antik Kenti’nde, günümüzde belediye binası olarak adlandırılması uygun olan Prytaneion‘da bulunan ve 1956 yılındaki kazılarla birlikte çıkarılan Efes Artemisi, bir doğa tanrıçasıdır.

Üzerindeki kabartmaların tamamı doğurganlığı, verimliliği, bolluk ve bereketi simgeliyor. Doğa tanrıçası olduğu için üzerinde aslan, boğa, keçi, grifon ve sfenks ve arı kabartmaları görülüyor. Müzede karşılıklı göreceğiniz Artemis heykelleri Büyük Artemis ve Güzel Artemis olarak ayrılıyor.

Izmir Efes Muzesi Artemis Heykeli
Izmir Efes Muzesi Artemis Ana Tanrica Heykeli

Antik Çağ’da Efes’in su ihtiyacı, su kemerleri ve yeraltı kanalları aracılığıyla şehrin dışındaki Kuşadası tarafındaki Kenchrios, Çamlık köyü tarafındaki Marnas ve Küçük Menderes Vadisi’ndeki kaynaklardan sağlanıyordu.

Bu kaynaklara ulaşan en kısa ve eski yol 6 km uzunluğundaki Derbentdere su yolu, en uzun su yolu ise yirminin üzerinde köprüye sahip 43 km uzunluğundaki Değirmendere‘dir.

Yapılan arkeolojik kazılar sırasında Roma döneminde inşa edilen birçok çeşme heykellerle süslenmiş. Pollio, Traian ve Laecanius Bassus gibi önemli tarihi çeşmelerde bulunan heykelleri Çeşme Buluntuları Salonu’nda görülebilir.

Izmir Efes Muzesi Cesme Heykelleri
Izmir Efes Muzesi Sunak Kabartmalari

Eros, Zeus’un armağanı olan ok ve yay ile insanlar arasındaki aşk ilişkisinin gerçekleşmesini sağlayan kişidir. Efes Müzesi’nde görülmeye değer eserlerden biri de Eros heykellerinin bulunduğu odada yer alan Yunuslu Eros. MS 2. yüzyılda yapılan bronz heykelde Eros, bir yunusu sürerken betimlenmiş.

Izmir Efes Muzesi Yunuslu Eros
Izmir Efes Muzesi Heykeller

Efes Müzesi’nin sikkeler odasında, Artemis Tapınağı‘nın temelinde yapılan kazılar sonucu bulunan ve en eskisi MÖ 7. yüzyılda tarihlenen sikkeleri görmek mümkün. MÖ 6. yüzyıldan itibaren Efes’te basılan sikkeler üzerinde, şehrin ana tanrıçası Artemis’in kutsal hayvanı olan geyik betimlemesi kullanılmaya başlanıyor.

Zaman ilerledikçe şehrin sembolü olan arı da geyik ile birlikte basılmaya başlanıyor. Roma döneminde, sikkelerin ön yüzünde imparator ve aile portrelerinin yer alırken, arka yüzlerinde şehrin sembolleri yer almıştır.

Izmir Efes Muzesi Sikkeler
Izmir Efes Muzesi Takilar

Roma döneminde imparatorlar için çeşitli yapılar ve tapınaklar yaptırılırdı. Antik kentlerde neokoros adındaki bu anıtların yapım hakkı sınırlıydı. Efes Antik Kenti, Samos, Pergamon ve Smyma gibi önemli kentlere karşı dört kez neokoros hakkı olmasıyla üstünlük sağlamıştı. Efes, ilk neokorosluğu Domitianus döneminde elde etmiş.

Ölümüyle birlikte isminin hafızalardan silinmesi için verilen kararın ardından neokorosluk hakkını kaybetme tehlikesi yaşayan Efes halkı, tapınağı İmparator Domitianus’un tanrılaştırılmış babası Vespasiamus‘a adayarak bu hakkını korumuştur. İkinci neokorosluk Hadrianus adına verilmiştir. Efes, Caracalla, kardeşi Geta ile birlikte imparator olduğu dönemde üçüncü neokorosluk hakkını almıştır.

Geta’yı öldüren Caracalla tapınaktan vazgeçmiş, kaybedilen neokorosluk İmparator Elegabalus adına yeniden kazandırılmıştır. Dördüncü neokorosluğu ise İmparator Valerianus‘a adanan tapınakla almıştır. Müzenin sonuna doğru karşımıza çıkan İmparatorlar Kültü Salonu’nda bu tapınaklardan çıkan eserler yer alıyor.

Izmir Efes Muzesi Domitianus Tapinagi Sunagi
Izmir Efes Muzesi Domitianus Tapinagi Heykelleri