Doğu ve Batı medeniyetlerinin kesişim noktası Kommagene, anlam olarak Yunanca Halkların Topluluğu’nu ifade ediyor. Kommagene, Grek ve Pers uygarlıklarını, inanç ve kültür olarak birbirine bağlamayı hedeflemiş güçlü bir krallıktır.
Uzunlukları 8 metreyi bulan büyüleyici heykellere sahip olan ve 1987 yılında UNESCO tarafından Dünya miras listesine dahil edilen, Kahta yakınlarındaki Nemrut Dağı‘nın tarihi keşfinde, Alman mühendis Karl Sester‘in yaptığı kazı çalışmalarının büyük rolü vardır.
Ardından ilk Türk arkeolog olarak kabul edilen ve İstanbul Arkeoloji Müzesi ile Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi‘nin kurucusu Osman Hamdi Bey, burada önemli çalışmalar yapmıştır.
Dünyaca ünlü fotoğrafçı Ara Güler, Alman Der Stern dergisi için çektiği fotoğraflarla Nemrut Dağı’nın fark edilmesini sağlamıştır.
Kommagene krallığının tarihçesi
Nemrut Dağı’nı daha iyi anlayabilmek için dönemin krallığı hakkında kısa bir bilgi vermekte fayda var.
Kommagene Krallığı, Fırat Nehri’nin çevresine kurulmuştur. Fakat Kommagene Krallığı’nın tarihte isminin önem kazanması, devlet haline gelmesi sürecine kadar, o çevreyi egemenliği altında tutmak isteyen çok krallık vardır.
Kral Sargon önderliğindeki Asurlular Babiller’e yenilir. Ardından Kommagene halkı Persler’in, Babil üzerindeki üstünlüğüne ve Büyük İskender’in ordusunun Persler üzerindeki üstünlüğüne tanık olurlar.
Büyük İskender’in veliahtlarından Kral Seleukos I. Nikator, (Zeugma ve Antakya’nın kurucusu) bu bölgede bir süre hüküm sürer. Fırat nehri önemlidir, çünkü Doğu ile Batı’yı ayıran doğal bir sınırdır ve bu sebeple de önemli bir ticaret merkezidir.
MÖ. 130’lu yıllarda Fırat’ın doğusu Perslerin, batısı Büyük İskender’e bağlı Roma’nın etkisi altındadır. Aralarında kan bağı olmadığı için birbirlerini bir halk gibi görmezler.
O zamanların Kommagene Kralı, Büyük İskender’in akrabası Kral Mithridates I. Kallinikos, Pers prensesi Laodike ile evlenir. Böylece, aralarında kan bağı da kurmuş olurlar. Ve sonunda bu iki soylu insanın I. Antiochus adında (Laodike’nin babasının adı) bir oğulları olur.
Kral Mithridates, halkların arasını yumuşatmak ve Fırat bölgesini ele geçirmek isteyen dış güçlerin etkisinden halkı korumak için tanrılarla iletişime geçer.
Tanrının, halkı korumayı kabul ettiğini öne sürerek, halkın kaynaşmasını sağlar. Tanrı ile iletişimde kalmak için çeşitli noktalara tümülüs denilen küçük tapınaklar inşa ettirmeye başlar.
Kral I. Antiochus babasının tahtına geçtikten sonra krallık, kültürel ve ekonomik açıdan daha önce ulaşmadığı seviyelere gelir. Krallığın en geniş sınırlarına (bugünkü Kahramanmaraş, Gaziantep ve Adıyaman) ulaşır. Başarılarından ötürü kendisine Theos (Tanrı) adını verir.
MÖ. 65 yılında Anadolu’ya girip birçok yeri egemenliği altına alan Roma İmparatoru Marcus Antonius, sonu gelmeyen başarılı fetihlerine müteakip Kommagene’nin o zamanki başkenti Samsat‘ta bulunan Samsat Kalesi‘ni kuşatır.
Bu kuşatma Roma İmparatorluğu’nun utanç verici mağlubiyeti ile sonuçlanır. Galibiyetin en önemli silahı, henüz bilmedikleri petrolün yanıcı ve yakıcı olduğunu keşfetmeleridir. I. Antiochus’un kendisiyle daha fazla gurur duymasına vesile olan bu galibiyetten sonra 2.150 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı’nın zirvesinde anıt mezar çalışmalarına başlar.
Düşüncelerine göre ne kadar büyük bir anıt mezar yaptırılırsa, öldükten sonra tanrı olduğunda, o denli saygı görecektir.
Kral I. Antiochus, en önemli amacı doğu ve batı kültürlerini birleştirmek (Hellenizm) olduğu için anıt mezarın Doğu ve Batı teraslarına Doğu, Batı karışımı heykeller yaptırır.
Dizilim şekli her iki terasta da aynı olan bu heykeller, iki tarafı da temsil ettiği için hem Grek, hem de Pers dili ile anılırlar.
Heykeller, koruyucular ile başlar. Bunlar, yeryüzündeki gücü simgeleyen aslan ve göklerin gücünü simgeleyen kartal heykelleridir.
- Aradaki heykellerin 1. sırasında, kendisini tanrılarla bir tutan Kommagene Kralı I. Antiochus Theos‘un heykeli vardır.
- 2. heykel, şans, bereket anlamına gelen Fortuna‘nın (Kommagene / Tyche) heykelidir.
- 3. sırada Yunan mitolojisinde Tüm tanrıların babası sayılan Zeus / Oromasdes heykeli bulunur.
- 4. heykel, Zeus’un oğlu, ışık ve güneş tanrısı Apollon / Mithras-Helios-Hermes heykelidir.
- 5. heykel ise Anadolu’da Herkül adıyla bilinen gücün sembolü Herakles / Artagnes-Ares heykelidir.
Günümüzde, bir terasta sadece vücut kısımları sağlamken, diğer terasta baş kısımlar sağlamdır.
Kral I. Antiochus’un Vasiyeti
Tümülüs’ün doğu ve batısında bulunan heykellerin arkalarında, her iki terasta da aynı olan ve Yunanca yazılmış, Kral I. Antiochus’un vasiyeti bulunuyor.
Homos denilen bu yazıtta yaptıklarını ve öldükten sonra olmasını istediği her şeyi yazmış. Yazıtın kısa bir bölümü aşağıdaki gibi, ancak orijinal hali çok daha uzun.
İşte, gördüğün gibi, tanrılara gerçekten lâyık oldukları bu heykelleri diktirdim: Zeus Oromasdes’in, Apollon Mithras Helios Hermes’in, Artagnes Herakles Ares’in ve her şeyi besleyen vatanım Kommagene’nin heykelleri. Aynı taştan ve aynı tahtlar üzerinde duaları işiten tanrıların yanına, kendi heykelimi de koydurttum. Böylece ulu tanrıların ezeli saygınlığını, kendi genç bahtıma çağdaş kıldım. Ve böylece, onların, kraliyete ilişkin olarak giriştiğim işlerde, sık sık ve somut olarak, âlicenap bir yardım olarak, bana tevcih ettikleri sonsuz ihtimam ve himayelerinin hakkaniyetli bir taklitçisi oldum.
Nemrut tümülüsünün Batı yakasında bir de Aslanlı Horoskop (Yıldız Haritası) bulunuyor. Aslanın gövdesinin üzerinde 19 takım yıldızı, hilal biçiminde bir ay ve 16 ışıklı 3 simge vardır, bunlar Mars, Merkür ve Jüpiter gezegenleridir.
Bu 3 gezegenin yan yana gelmesi her 25.000 yılda bir olmakta ve astrolojik olarak bakıldığında MÖ. 69 yılı 14 Temmuz, 19:37’ye tekabül ediyormuş. Bu tarih Kral I. Antiochus’un tahta çıktığı tarih olarak düşünülüyormuş. Osman Hamdi Bey tarafından bulunan horoskop, dünyanın bilinen en eski horoskopu olma özelliğini taşıyormuş.
Nemrut Dağı Tümülüsü’nün kuzey kısmında atalar galerisi bulunuyor. Antiochus, baba ve anne taraflarından 7 kişinin kabartmasını yaptırmış.
Bunun bir gelenek olması ve çocuklarının, torunlarının da heykellerini yaptırmaları için 180 hazır taş getirtmiş. Tümülüsün çevresinde büyük taşların bulunmasının sebebi bu.
Theos, yaptırdığı mezar odasından dışarıya bir tünel ile bağlantı kurarak, üzerinde 150 metre çapında, 70 metre yüksekliğinde kırma taş ile yapay bir tepecik yaratmış.
Bu mezarda 3 kişinin bulunduğu söyleniyor. Kral Theos, babası I. Mithridates ve bir din görevlisi. Kesin olarak bilinmemesinin sebebi, içeri girildiği anda mezar yapısı çökecek şekilde inşa edilmiş olması. Kimse giremediği için de Helenistik döneme ait soyulmamış tek kral mezarı olarak biliniyor.
Modern teknolojik cihazlarla, tümülüs içerisindeki boşluklar saptanmış, ancak hala ne olduğu çözülebilmiş değil. Gizemini binlerce yıldır koruyan tümülüse zamanında bilinçsiz çok kazı yapılmış, fakat herhangi bir sonuca ulaşılamamış.
Nemrut Dağı’nda konaklama ve nerede kalınır?
Biz Nemrut Kommagene Hotel’de kalmıştık. Otel, Nemrut Dağı ve çevresine günlük turlar düzenliyordu. Nemrut Dağı’na ulaşım konusunda yollar bozuk olduğu için ve erken kalkıp karanlıkta yol almamız gerektiği için otelin sağladığı turu tercih etmiştik.
Siz de otelinizden tur ile ve tur fiyatları ile ilgili bilgi alabilirsiniz. Birçok otel tur düzenliyordur ya da bir şekilde anlaşması vardır.
Nemrut Dağı’na ne zaman gidilir?
Nemrut Dağı’nda hava durumu gün doğumuna gidenler için genel olarak serin olabiliyor, çünkü Nemrut Dağı’nın rakımı 2150 metre, battaniye bulundurmanız sizin faydanıza. Yukarı vardığınızda hazırlıklı gelenlerin üzerlerinde battaniye görebilirsiniz.
Battaniye almak istemezseniz de çok sıkı giyinin. Eldiven, bere, atkı da fena olmaz. Nemrut Dağı zirve tırmanışı genelde bahar ve yaz dönemlerinde tercih edildiğini de ekleyelim.
Nemrut Dağı giriş ücreti
Nemrut Dağı, Nemrut Dağı Milli Parkı sınırlarında bulunuyor. Bir milli park olduğu için de giriş ücretli. Nemrut yolunda ödeniyor ücret.
Nemrut Dağı’nda kamp yapmak isteyen gezginler için Nemrut Dağı Milli Parkı Karadut Günübirlik Kamp Alanı ziyarete açılmış. Biz gitmedik, ama aldığımız duyumlar bu yönde.
Nemrut Dağı’nda kamp yapmak yasak olduğundan yakınında bir kamp alanı bulunması iyi olmuş elbette.
Nemrut Dağı’nda güneşin doğuşu da batışı da muhteşem. Çektiğiniz zahmete fazlasıyla değer, bu renkli ve muazzam görüntü o soğukta bile içinizi ısıtmaya yetiyor.
Her ikisine de gitmiş biri olarak gün doğumunu tavsiye ederim. Buraya kadar gelmişken Kahta Kalesi, Arsemia Antik Kenti ve Cendere Köprüsü de gezilecek yerler listesinde yer almalı.
Nemrut Dağı nerede?
Nemrut Dağı, Adıyaman‘ın Kahta ilçesinde Nemrut Dağı Milli Parkı sınırlarında yer alıyor. Nemrut’un Adıyaman’a olan uzaklığı 80km, yollar virajlı olduğu için bu mesafe 1sa 30dk’da kat ediliyor. Ancak niyetiniz Nemrut Dağı’na çıkıp güneşin doğuşuna şahit olmaksa Kahta civarında bir otelde kalmalısınız.
Gaziantep Nemrut Dağı Milli Parkı arası ise 240 km (3sa 30dk), Şanlıurfa arasındaki mesafe 200km (3sa) ve Diyarbakır’a olan uzaklığı 170 km (2sa 20dk).
Nemrut Dağı’na nasıl gidilir?
Araçlar, Nemrut Dağı’nın zirvesine bir kilometre mesafesindeki dinlenme tesislerine kadar çıkıyor. Sonrası tabana kuvvet. 600 metre boyunca güzel bir yürüyüş sizi bekliyor.
Zirveye ulaşmak o kadar kolay değil, ayakkabılarınızın spor ayakkabı olması gerekiyor. Terliklerle çıkılacak yer değil, ayağınızı burkabilirsiniz.
Uzunca bir tırmanış ve iliklerinize kadar işleyen soğuk sizi sürekli olarak caydırmaya çalışıyor. Ancak yılmayın. Eğer yaşlıysanız, bir sakatlığınız varsa ve ille de yukarıyı görmek istiyorsanız civarda bulunan katırlar aracılığıyla belli bir ücret karşılığında çıkış ve iniş yapabiliyorsunuz.
