Selçuk Ayasuluk Kalesi: St Jean Kilisesi ve İsa Bey Camii
Ege Bölgesi’nin tarihi kentlerinden biri olan İzmir ve İzmir’in zengin geçmişini barındıran Selçuk ilçesi tarihe ışık tutan en güzel ilçelerimizden biri. Yüzyıllar boyunca nüfus barındıran bu bölgede, kentin birçok yerinden görülen Ayasuluk Tepesi adında bir tepe bulunuyor. Bölgedeki en yüksek doğal yapı burası ve geçmişte uzakları daha iyi görebilmek için bu tip yükseltilere kaleler yaparlardı.
Selçuk Kalesi
Ayasuluk Tepesi’nde bu tarz bir kale var. Selçuk kentinin tacı olarak anılan Selçuk Kalesi, Selçuklu Osmanlı dönemlerine ait bir kale. Moloz taş, devşirme malzeme ve tuğla kullanılarak inşa edilen yapı, on yedi kuleyle güçlendirilmiş. Kulelerin bu denli fazlalığı, kaleye ayrı bir ihtişam ayrı bir kuvvet katıyor.
Doğu ve batı yönünde iki ana girişi bulunan Selçuk Kalesi‘nin içinde bulunan yapılar depremler ve savaşlar yüzünden yıkılmış, fakat kale içinde sağlam kalan yapılar arasında bulunan 5 adet sarnıç, kalede yaşayan askerlere ait konutlar, hamam ve minaresinin bir kısmı sağlam kalan tek kubbeli Kale Camii yapısını görebilirsiniz.
Kale içinde bulunan caminin yanındaki evlerin, kazılar sonucu temelleri ortaya çıkarılmış. Aydınoğulları ve Osmanlı dönemlerinde kullanılan evlerin tarihi Bizans dönemine kadar inmekte. Birbirlerine bitişik olarak inşa edilen ve alt katları ahır olarak kullanılan evlerin üst katı yaşam alanı olarak kullanılıyormuş.
Kalenin içinde bulunan caminin inşa edildiği tarih tam olarak bilinmiyor. Çünkü, üzerinde veya çevresinde herhangi bir kitabe yok, fakat arkeologlar tarafından Aydınoğulları Beyliği’nin Ayasuluk’u aldığı yıllarda inşa edildiği düşünülüyor.
Ayasuluk Kalesi’nin en üst noktasındaki, ayakta kalabilmiş kubbeli olan yapı da o dönemlerde kullanılan sarnıçmış.
St Jean Kilisesi (Basilica of Saint John)
Kaleye doğru ilerlerken sütunların, yıkılmış yapıların arasından geçersiniz. Burasının, Aziz Yuhanna’nın İncil’i yazdığı yerlerden biri olduğuna inanılıyor. MS 2. yüzyılda inşa edilen ve Hristiyanların Haç Merkezi olarak kullandığı noktalardan biri olan St. Jean Kilisesi, İzmir’in Selçuk ilçesinde bulunan Ayasuluk tepesinin güneyinde, Selçuk Kalesi’nin hemen yanında yer alıyor. St. Jean Kilisesi Hristiyanlıkta dini açıdan önemli bir yere sahip.
Kilise içindeki kazılar ilk olarak 1921 yılında başlamış. 1960 – 2006 yılları arasında Kültür Bakanlığı ve Efes Müzesi Müdürlüğü, kilise çevresindeki yapıları kazarak restore etmiş. 2007 yılından itibaren ise kazı ve onarım çalışmalarını Pamukkale Üniversitesi Arkeoloji Bölümü üstlenmiş.
St Jean Kimdir?
Hz. İsa’nın 12 havarisinden biri olan St. Jean (St. John), diğer bir adıyla Aziz Yohanna, İncil’in yazarlarından biri. Hz. İsa’nın da isteğiyle, Roma İmparatorluğu’nun baskılarından uzaklaşmak için İsa’nın annesi Meryem’i de alarak bu topraklara gelmiş.
Hristiyanlığın yasak olduğu dönemlerde bu işlere kalkışanların karşısındaydı yönetim ve baskılar ölümle sonuçlanıyordu. Zulme maruz kalan öz kardeşi Jacob (Yakub) MS 42 yıllarında Kral Herod Agrippa tarafından kılıçla öldürülmüş ve havariler arasında ilk şehit Jacob olmuş.
Öldükten sonra, vasiyeti üzerine Ayasuluk Tepesi‘ne gömülmüş St. Jean. Ölümünden sonra haç planlı olarak inşa edilen kilisenin en büyük kubbesinin altında bulunan mezarı görülmeye değer.
Aziz Yohannas’ın mezarı üzerine 6. yüzyılda Doğu Roma İmparatoru Jüstinyen’in emriyle daha büyük bir bazilika inşa edilmiş. İnşa edilen bazilika haç şeklindeymiş ve yapının merkezi St. Jean’ın mezarı olacak şekilde ayarlanmış.
Günümüzde kilisenin bazı sütunları ve duvarlar hala ayakta. Ayakta duran yapılara bakarak haç şeklindeki yapıyı hayal edebilirsiniz. Selçuk Kalesi’ne doğru giderken sağ tarafta St. Jean Kilisesi’nin küçük bir maketini görebilirsiniz.
St Jean Kilisesi giriş ücreti
Kilisenin girişi ücretli, eğer Müzekartınız varsa ücretsiz giriş yapabilirsiniz. Yaz sezonunda 08:00 – 19:00, kış sezonunda 08:30 – 17:30 saatleri arasında ziyaret edilebiliyor, üstelik haftanın her günü de açık, Pazartesi dahil.
St Jean Kilisesi nerede?
Hıristiyanlar için önemli bir haç merkezi olan St. Jean Kilisesi, Selçuk’u tepeden gören Ayasuluk Kalesi, ya da bir ismiyle Selçuk Kalesi’nin yanı başında yer alıyor. Efes Antik Kenti’ne 3,5 km, Efes Arkeoloji Müzesi’ne 400 metre uzaklıkta yer alıyor.
İsa Bey Camii
İzmir’in Selçuk ilçesinde, Selçuk Kalesi’ne St John Kilisesi’ne yakın konumu olan başka bir tarihi yapı da İsa Bey Camii‘dir. Cami mimarisi ilginizi çekiyorsa Efes’in tarihi topraklarındaki bu camiyi de diğer Efes yapıları ile birlikte gezmenizi öneririm.
1375 yılında bilim ve sanatı destekleyen İsa Bey tarafından yaptırılmış İsa Bey Camii. Türk mimarlık tarihinin Anadolu Beylikleri dönemine ait en eski eserlerinden olan İsa Bey Camii, doğu ve batı yönünde olmak üzere iki girişe sahip.
Batı yönündeki kapısı, geometrik şekiller ve yazılar ile süslü. Mermerden yapılmış, son derece ilgi çekici olan kapının süslemeleri ve süslemelerde renkli taş kullanılması da dikkat çekiyor. Camiye girerken bu süslemelere bakmayı unutmayın.
Yapının iki minaresinden biri tamamen, diğerinin ise şerefeden yukarıda kalan kısmı, 16. yüzyılda meydana gelen depremlerle yıkılmış. Bu depremlerle birlikte çatısı da yıkılan İsa Bey Camii, 1975 yılında Selçuk ilçesinin müftüsü Abdullah Arılık tarafından restore edilerek düzenlenmiş ve tekrar ibadete açılmış.
Ayasuluk Tepesi‘nin güneybatı yamacında bulunan ve Şamlı Ali İbn’el Dımışki’nin mimarı olduğu İsa Bey Camii, 19. yüzyılda kervansaray olarak kullanılmış. Günümüzde hala aktif bir cami olarak kullanılıyor.
Caminin içinde de her ne kadar zengin süslemeler günümüze kadar ulaşamamış olsalar da pandantiflerdeki çini mozaik süslemeleri görmek mümkün. Mozaikler ve duvar süslemeleri için caminin içine girip bakabilirsiniz, ama şaşalı bir durum olmadığını söyleyeyim.
İsa Bey Camii nerede?
Cami konum olarak St. Jean Kilisesi ile Artemis Tapınağı arasında kalıyor. Selçuk Kalesi’ne ya da St. Jean Kilisesi’ne doğru çıkarsanız bu caminin önünden geçersiniz. Aracınızla geliyorsanız cami önüne aracınızı bırakabilirsiniz.
